“Demokratiya: Gediləsi Uzun bir Yol”

Demokratiya və Antidemokratiya

Antologiyası (e.ə.430 – b.e.1998)

Hikmət A.Hacızadə, FAR CENTRE,

Bakı, 2001

3. İLK SİYASİ TƏHLİL

Qədim yunan filosofu Aristotel (e.ə. 384–322) iyirmi il ərzində Platonun şagirdi olmuş, onun Afina akademiyasında o dövrün elmi biliklərinə mükəmməl yiyələnmişdir. Platonun ölümündən sonra Aristotel Afinanı tərk etmiş, gələcəyin böyük fatehi gənc İsgəndərə müəllimlik etmək üçün Makedoniyada məskən salmışdır. E.ə. 334-cü ildə Makedoniyalı İsgəndərin öz Asiya fütuhatına başlaması ilə Aristotel Afinaya qayıdaraq öz akademiya­sını — məşhur liseyi təsis etmişdir.  İsgəndərin ölümündən sonra aristokratlar partiyasına yaxın olan Aristotel ateizmdə ittiham edildiyindən Afinanı tərk etmək məcburiyyətində qalmış və bir il sonra dünyasını dəyişmişdir.

Aristotelin “Etika”, “Politika”, “Ritorika” və digər əsərlərində cəmlənmiş elmi irsi əsrlər boyu əvvəlcə Şərq, sonralar isə Qərb fəlsəfəsinə öz həlledici təsirini göstərmişdir.  Orta əsrlərdə Avropada Aristoteli sadəcə olaraq “filosof” adlandırır­dılar.  İndiyəcən çoxları fundamental fəlsəfi problemləri bütün dərinliyi ilə əhatə etdiyinə və ensiklopedik biliyinə görə onu bütün zamanların və xalqların ən böyük filosofu sayır.