Azərbaycan Respublikası Azerbaycan Bayrağı Azerbaycan gerbi
Azərbaycan Respublikası, Qafqazda, böyük bir hissəsi cənub-qərbi Asiyaya, şimalda kiçik bir hissəsi ilə Avropaya daxil olan və Xəzər dənizinə sahili olan dövlət.Ərazi
Azərbaycan Respublikasının ərazisi
- 86,6 min km² (11,5% meşələr, 1,6% su hövzələri, 50,0% becərilən
torpaqlar, o cümlədən 27,0% otlaqlar, 36,9% sair torpaqlar) təşkil edir.
Ölkə 39° 24', 41° 54' şimal en dairələri arasında və 44° 46', 50° 45' şərq uzunluğunda, Bakı 40° paralel üzərindədir.
Sərhədlərin ümumi uzunluğu 3472km, onun 825 km-i su sərhəddidir. Cənubdan İran-la 765 km və Türkiyə ilə 15 km (bəzi məlumatlarda 13 və ya 11), şimaldan Rusiya ilə 391 km, şimali-qərbdən Gürcüstan ilə 471 km, qərbdən Ermənistan ilə 1007 km həmsərhəddir. Sahil xəttinin uzunluğu - 713 km, Bakıdan şimal qütbünə qədər olan məsafə 5550 km, ekvatora qədər olan məsafə isə 4440 km-dir. Azərbaycan Respublikası Cənubi Qafqazın şərq hissəsində, Xəzər dənizinin sahilində yerləşir və sahəsi 86,6 min kv. km-dir.
Dəniz səviyyəsindən ən ucqar nöqtə Bazardüzü (4466), ən aşağı nöqtə
isə -28 m Neftçala rayonu ərazisindədir. orta yüksəklik 657 m-dir.
Əhali
2004-cü
ilin əvvəlinə Azərbaycan Respublikasının əhalisi 8 milyon 265 min
nəfər, o cümlədən 4 milyon 254 min nəfər və ya 51,5 faizini şəhər və 4
milyon 11 min nəfər və ya 48,5 faizini kənd sakinləri təşkil etmişdir.
Ölkə əhalisinin ümumi sayından 4 milyon 58 min nəfəri, yaxud 49 faizi
kişi, 4 milyon 207 min nəfəri və ya 51 faizi qadınlardır.
Əhalinin yaş strukturu aşağıdakı kimi səciyyələnir: əhalinin ümumi
sayından 26 faizi 0-14 yaşda, 67 faizi 15-64 yaşda, 7 faizi isə 65 və
yuxarı yaşda olanlardır. Əhalinin 29 faizi 18-34 yaşda olan gənclərdir,
onların yarıdan bir qədər çoxu şəhər yerlərində yaşayır.
Əhalinin orta yaşı 31 yaş təşkil edir.
Əhalinin son siyahıyaalınmasının nəticələrinə görə ölkə əhalisinin 86,6 faizi azərbaycanlılar, 2,2 faizi ləzgilər, 1,8 faizi ruslar, 1,5 faizi ermənilər, 5,0 faizi talışlar, 0,6 faizi avarlar, 0,5 faizi türklər, 0,4 faizi tatarlar, 0,4 faizi ukraynalılar, 0,2 faizi saxurlar, 0,2 faizi gürcülər, 0,2 faizi kürdlər, 0,13 faizi tatlar, 0,1 faizi yəhudilər, 0,05 faizi udinlər, 0,12 faizi isə digər millətlərdir.
(2005-ci il tahmini)
[5]
Qeyd: Ermənilərin çox böyük hissəsi Azərbaycan Respublikasının Dağlıq Qarabağ ərazisində yerləşir.
Öz millətinin dilində sərbəst danışa bilən əhalinin bütövlükdə ölkə
üzrə xüsusi çəkisi 99,2 faiz olmuşdur. Azərbaycanlılar arasında bu
göstərici 99,8 faiz təşkil etmişdir.
Əhalinin sayı (01.01.2005-ci il) - 8347.3 min nəfər
o cümlədən: kişilər - 4103,7 min nəfər, qadınlar - 4243,6 min nəfər
Dövlət Quruluşu
Azərbaycan Respublikasında qanunvericilik hakimiyyətini həyata keçirən orqan Milli Məclis,
icra hakimiyyətini həyata keçirən Prezident, Məhkəmə hakimiyyətini
həyata keçirən orqan Azərbaycan Respublikasının məhkəmələridir.
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya ilə müəyyən edilmiş unitarlığı spesifikliyə malikdir. Bu da onun tərkibində Naxçıvan Muxtar Respublikası-nın dövlət hakimiyyəti statusuna malik olmasıdır. Konstitusiyaya görə Naxçıvan Muxtar RespublikasıRespublikasının Ali Məclisi,
icra hakimiyyətini Naxçıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabineti,
məhkəmə hakimiyyətini Naxçıvan Muxtar Respublikasının məhkəmələri
həyata keçirir. Naxçıvan Muxtar Respublikasında ali vəzifəli şəxs Ali
Məclisin sədridir. Azərbaycan Respublikasının tərkibində muxtar dövlətdir. Orada qanunverici hakimiyyəti Naxçıvan Muxtar
Dövlət Rəmzləri
Azərbaycan Respublikasının dövlət rəmzləri Azərbaycan Respublikasının Dövlət bayrağı, Azərbaycan Respublikasının Dövlət gerbi və Azərbaycan Respublikasının Dövlət himnidir.
Azərbaycan Respublikasının Dövlət bayrağı bərabər enli üç üfüqi
zolaqdan ibarətdir. Yuxarı zolaq mavi, orta zolaq qırmızı, aşağı zolaq
yaşıl rəngdədir və qırmızı zolağın ortasında bayrağın hər iki üzündə ağ
rəngli aypara ilə səkkizguşəli ulduz təsvir edilmişdir. Bayrağın eninin
uzunluğuna nisbəti 1:2-dir.
Azərbaycan Respublikası Dövlət bayrağının və Azərbaycan Respublikası
Dövlət gerbinin təsviri, Azərbaycan Respublikası Dövlət himninin
musiqisi və mətni Konstitusiya qanunu ilə müəyyən edilir.
Paytaxt
Bakı Abşeron yarımadasının cənubunda, Xəzər dənizinin
sahilində yerləşir, onun ərazisi 2200 kv km, əhalisinin sayı 3 milyona
yaxındır. Bundan başqa hazırda Bakı şəhərində erməni qəsbkarlarının
işğal etdiyi rayonlardan və Ermənistan Respublikasından qovulmuş 500
minə yaxın qaçqın və məcburi köçkünlər yaşayır.
Bakı özündə 11 inzibati rayonu, 5 şəhər tipli qəsəbəni birləşdirir.
İqtisadiyyat
Azərbaycan Respublikasının milli pul vahidi olan manat 1992-ci
il avqustun 15-də Prezident Əbülfəz Elçibəy tərəfindən dövriyyəyə
buraxılmışdır. 2006-cı il yanvarın 1-dən ölkədə köhnə manatla (AZM)
bərabər yeni manat (AZN) da dövriyyəyə buraxılıb. AZN-nın dollarla
nisbəti USD 1 = AZN 0,91 və ya USD 1 = AZM 4560. Xırda pul qəpik
adlanır və 1 manat 100 qəpiyə bərabərdir. 1 AZN = 5000 AZM-ə bərabərdir.
Azərbaycan respublikasının dövlət büdcəsi 2007-ci il üçün 5,3 milyard manata (6,5 milyard ABŞ dolları) bərabərdir.
Dil
Azərbaycan Respublikası əhalisinin gündəlik ünsiyyət vasitəsi və rəsmi dövlət dili Azərbaycan dilidir.
Azərbaycan dili İran İslam Respublikasında Cənubi Azərbaycanda yaşayan 35 milyonluq Azərbaycanlının da ana dilidir. Rusiya-da, Amerika Birləşmiş Ştatları-nda, Türkiyə-də və Qərbi Avropa
ölkələrində bir neçə milyon azərbaycanlı yaşayır. Bir neçə yüzilliklər
ərzində müxtəlif ölkələrin sakinləri olmalarına baxmayaraq, bu gün də
hansı ölkədə yaşamalarından asılı olmayaraq, Azərbaycanlılar
bir-birlərini sərbəst anlayırlar. Beləliklə, yer üzündə hazırda
Azərbaycan dilində danışan 50 milyondan çox adam yaşayır.
Azərbaycan dilinin fonem tərkibində 15 sait və 25 samit vardır. Bu 40 fonem Azərbaycan əlifbasında 32 hərflə işarə edilir.
Hazırda Azərbaycanda latın qrafikası əsasında yaradılmış Azərbaycan əlifbasından istifadə edilir.
Din
Azərbaycanın dinləri ölkənin indiki ərazisində yaşayan xalqlar və
etnik qruplar arasında yayılmış dini cərəyanların məcmusundan
ibarətdir. Azərbaycan Respublikasında müxtəlif dini konfessiyalar
fəaliyyət göstərir. Ən geniş yayılmışı İslamdır. Digər dinlər bunlardır: Yəhudilik, Xristianlıq, Alban-udi kilsəsi.
"Dini etiqad azadlığı haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanunu (1992) hər bir şəxsin dinə münasibətini müəyyənləşdirmək və ifadə etmək hüququna və həmin hüququ həyata keçirməyə təminat yaradır.
Azərbaycanda yaşayan xalqların tarixən İslam dininə mənsub olması məlumdur. Hətta Nizami, Füzuli
kimi dünyaca məşhur şəxsiyyətlərin, o cümlədən, adlarının sətirlərlə
yer tutacağı bir sıra elm, mədəniyyət, dövlət xadimlərinin məhz
mesəlman olması danılmaz faktdır.
Ancaq əsrlərlə başqa dinlərin nümayəndələrinə də xoş münasibət
göstərən və onların dinlərinə xidmət etməklərinə mane olmayan azəri
türkləri bunun qarşılığında İslamiyyət əleyhinə aparılan siyasətlərin
qurbanı olub. Dinimizin əsasında yeri olmayan şiə-sünni qarşıdurmasının
ən çox dəstəkləndiyi və artıq "tez-tez qanayan yara" halına gətirildiyi
coğrafiyalardan ən başlıcalarından biri də ölkəmizdir. Bu isə mənfur
qonşularımızın və İslamiyyət düşmənlərinin xeyrinədir.
Hal-hazırda Azərbaycanda İslam dini üstün mövqe tutur. Məzhəblərə
gəldikdə isə azərbacanlıların çoxu (67%) 12 imam şiələridir. Bu əsasən
Səfəvilər (16-18-ci əsrlər) dövlətinin Azərbaycan ərazisində bu məzhəbi
təbliğ etməsi ilə bağlıdır.
Bir faktı da qeyd etmək lazımdır ki, "qılınc müsəlmanı" termini
azərbaycan xalqına, ələlxüsus da əhalinin əksəriyyətini təşkil edən
azəri türklərinə şamil edilə bilməz. Belə ki, Xəzər türklərinin Tək
Tanrılıq prinsiplərinə uyğun olan dinə (Atəşpərəstlik
deyil) sitayiş etməsi məlumdur. Xəzərlər bir müddət müsəlman-ərəb
qoşunlarına qarşı döyüşdükdən sonra elçilər göndərmiş və İslamiyyətin
əsl mahiyyətini anladıqdan sonra qəbul etmişdirlər. Hətta bu
təslimiyyət günlərimizə qədər davam edən və, Rəbbimizin iznilə, Axirətə
qədər davam edəcək sadiqliyə çevrilmişdir.
Təhsil
Universitetlər
Azərbaycan Universitetləri
Münaqişə
Dağlıq Qarabağın Erməni mənşəli əhalisini provakasiya edən erməni seperatçılarının müstəqillik tələbləri Azərbaycanla qonşu Ermənistan arasında 1989-cu ildən bəri davam edən silahlı münaqişəyə səbəb olmuşdur. Hal - hazırda Dağlıq Qarabağ
və ona bitişik rayonlar Erməniştanın işğalı altındadır.İşğal altında
olan ərazi Azərbaycanın ümumi ərazisinin 20%-ni təşkil edir. Silahlı
münaqişə nəticəsində Dağlıq Qarabaq və 7 ətraf rayonun 1 000 000-a
yaxın azərbaycanlı əhalisi öz yaşayış yerlərini tərk etmiş, 24 000 -dən
çox adam qətlə yetirilmiş, 50 000 nəfər yaralanmış və ya şikəst
olmuşdur. Hazırda ölkələr arasında 1994-cü ildə imzalanmış atəşkəs
qüvvədə olsa da erməni tərəfin muntəzəm olaraq atəşkəsi pozması
nəticəsində 10000-ə qadər azərbaycanlı həlak olmuşdur.
Hərbi təcavüz zamanı ələ keçirilmiş Azərbaycan ərazilərində 927
kitabxana, 464 tarixi abidə və muzey, 100-dən çox arxeoloji abidə, 6
dövlət teatrı və konsert studiyası dağıdılmışdır. Talan edilmiş
muzeylərdən 40 mindən çox qiymətli əşya və nadir eksponat oğurlanmışdır.
Ermənistan Respublikası
«Hərbi münaqişələr zamanı mədəni sərvətlərin qorunması haqqında» Haaqa
Konvensiyasının və «Mədəni sərvətlərin qeyri-qanuni dövriyyəsi
haqqında» Paris Konvensiyasının müddəalarını kobudcasına pozaraq Azərbaycanın mədəni sərvətlərini talamaqla məşğuldur.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurasının 1993-cü
ildə qəbul edilmiş 822, 853, 874, 884 saylı qətnamələrində Azərbaycan
Respublikasının ərazi bütövlüyünün tanınmasına və işğal olunmuş
Azərbaycan ərazilərinin qeyd-şərtsiz azad edilməsi tələblərinə
baxmayaraq, Ermənistan Respublikası bu gün də işğalçılıq siyasətini
davam etdirir.
Bayramlar və xüsusi günlər
Rəsmi
Dini
|